ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಹೇಗಿರುತ್ತೆ..?; ಯಾರ ಮತಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಬೆಲೆ..?
ನವದೆಹಲಿ; ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಎನ್‌ಡಿಎ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ದ್ರೌಪದಿ ಮುರ್ಮು, ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳ ಒಮ್ಮತದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಯಶವಂತ ಸಿನ್ಹಾ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಬ್ಬರೂ ನಾಮಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಿದೆ. ಜುಲೈ 18 ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಮತದಾನ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಹಾಗಾದ್ರೆ, ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಹೇಗೆ ನಡೆಯುತ್ತೆ..? ಯಾರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕು ಇದೆ..? ಯಾರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ ಎಷ್ಟು..? ಎಷ್ಟು ಮತ ಬಂದರೆ ಗೆದ್ದಂತೆ..? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಹುಡುಕೋಣ ಬನ್ನಿ..
ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳು. ಇದರರ್ಥ ಪ್ರತಿ ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ದೇಶದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಹಾಗಾದರೆ ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಕಾಲೇಜು ಎಂದರೇನು?
೧. ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ದೇಶದ ಸಂಸತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಧಾನಸಭೆಗಳ ಚುನಾಯಿತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.
೨. ಸಂಸತ್ತು, ಲೋಕಸಭೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಉಭಯ ಸದನಗಳ ಸದಸ್ಯರು ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
೩. ವಿಧಾನಸಭೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಶಾಸಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುವ ಹಕ್ಕಿದೆಯೇ ಹೊರತು ಎಂಎಲ್ಸಿಗಳಲ್ಲ.
೪. ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಕಾಲೇಜಿನ ಸದಸ್ಯರ ಮತಕ್ಕೆ ಒಂದು ಮೌಲ್ಯವಿದೆ.
೫. ಈ ಮೌಲ್ಯವು ಸಂಸದರಿಗೆ ಒಂದು ಮತ್ತು ಶಾಸಕರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಮೌಲ್ಯವಾಗಿದೆ.
೬. 2017ರ ವೇಳೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟೋರಲ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ 4,896 ಸದಸ್ಯರಿದ್ದರು. ಈ ಪೈಕಿ 4,120 ಶಾಸಕರು ಮತ್ತು 776 ಸಂಸದರು ಇದ್ದಾರೆ.
ಶಾಸಕರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ನೀವು ಹೇಗೆ ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತಾರೆ..?
ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಒಂದು ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಆ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಿಭಜಿಸಬೇಕು. ಮೌಲ್ಯವನ್ನು 1000 ರಿಂದ ಭಾಗಿಸಬೇಕು. ನಂತರ ಬರುವ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಆ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯವಾಗಿತ್ತದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ, 1971 ರ ಜನಗಣತಿಯನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಂಸದರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ನೀವು ಹೇಗೆ ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತೀರಿ?
೧. ದೇಶದ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಶಾಸಕರ ಮತ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಒಟ್ಟು ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ಭಾಗಿಸಿದರೆ, ಸಂಸದರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ.
೨. ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಶಾಸಕರ ಮತ ಮೌಲ್ಯ ÷ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸಂಸದರ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ = ಸಂಸದರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ
೩. 2017 ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯ ವೇಳೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲಿ 4,120 ಶಾಸಕ ಸ್ಥಾನಗಳಿದ್ದವು. ಅವರ ಒಟ್ಟು ಮತ ಮೌಲ್ಯ 5,49,495.
೪. ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆ 543 ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆ 233. ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆ 776.
೫. ಸಂಸದರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ = 5,49,495 ÷ 776 = 708
ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಾಸಕರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ ಎಷ್ಟು..?
೧. 1971 ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 2 ಕೋಟಿ 92 ಲಕ್ಷದ 90 ಸಾವಿರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇತ್ತು. ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿಧಾನಸಭಾ ಸ್ಥಾನಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 224.
೨. ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸಕರ ಮತ ಮೌಲ್ಯ; 2,92,90,000 ÷ 224 = 130,758.9285714286 ÷ 1,000 = 130.7589285714286 = 131
೩. ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಸಕರ ಮತದ ಮೌಲ್ಯ = 131 X 224 = 29,344
೪. ಇದರರ್ಥ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಶಾಸಕರ ಮತ ಮೌಲ್ಯ 29,344 ಆಗಿದೆ.
ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯನ್ನು ಯಾರು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ?
ಸಂವಿಧಾನದ ಅನುಚ್ಛೇದ 324 ರ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗವು ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ.
ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಹೇಗಿರುತ್ತದೆ..?
ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿತ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ಒಂದೇ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಮತದಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು. ಇದರರ್ಥ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಮತದಾರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಮತದಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ, ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರೆ, ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಆದ್ಯತೆಯ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಉದಾಹರಣೆಗೆ, A, B, C, D ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ನಂತರ ಮತದಾರ X ನಾಲ್ವರಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆಯನ್ನು ಮತ ಚಲಾಯಿಸಬೇಕು. X ಒಂದುವೇಳೆ C ಗೆ ಮೊದಲ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯದ ಮತವನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ, A, B, D ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ಎರಡನೇ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯದ ಮತವನ್ನು ಚಲಾಯಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯದ ಮತವನ್ನು A ಗೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರೆ, ಮೂರನೆಯ ಆದ್ಯತೆಯ ಮತವನ್ನು B ಮತ್ತು D ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದುವೇಳೆ B ಮೂರನೇ ಆದ್ಯತೆಯ ಮತವನ್ನು ಪಡೆದರೆ, D ನಾಲ್ಕನೇ ಆದ್ಯತೆಯ ಮತವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮತದಾರನು ತನ್ನ ಆದ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುತ್ತಾನೆ.
ವಿಜೇತರನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ..?
ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಯಾರು ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ ಎಂದರೆ ಅವರು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅರ್ಥವಲ್ಲ. ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕೋಟಾ ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ವಿಜೇತರೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೋಟಾವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಪಡೆದ ಮಾನ್ಯ ಮತಗಳನ್ನು 2 ರಿಂದ ಭಾಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫಲಿತಾಂಶದ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಒಂದನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದು.
೧. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1,00,000 ಮಾನ್ಯ ಮತಗಳು ಚಲಾವಣೆಯಾದವು ಎಂದುಕೊಳ್ಳೋಣ.
೨. ಕೋಟಾ = 1,00,000 ÷ 2 = 50,000 ⇒ 50,000 +1 = 50,001
೩. ಇದರರ್ಥ ಈ ಉದಾಹರಣೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯು ಗೆಲ್ಲಲು 50,001 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು.
೪. ಒಬ್ಬ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯು ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆಯ ಮತ ಮತ್ತು ಕೋಟಾಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪಡೆದರೆ, ರಿಟರ್ನಿಂಗ್ ಅಧಿಕಾರಿಯು ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ವಿಜೇತನೆಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಅವರು ಮತ್ತೆ ಎಣಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ.
೫. ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯದ ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಪಡೆದ ಮತಗಳನ್ನು ಉಳಿದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಹಂಚಲಾಗುತ್ತದೆ.
೬. ನಂತರ ಕೋಟಾಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವವರನ್ನು ವಿಜೇತರೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಈ ಹಿಂದೆ ತಿಳಿಸಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಗೆಲ್ಲುವವರೆಗೂ ಎಣಿಕೆ ನಡೆಯಲಿದೆ.
ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಯಾರು ಅರ್ಹರು?
ಸಂವಿಧಾನದ ಅನುಚ್ಛೇದ 58 ರ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಹುದ್ದೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅರ್ಹತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು:
• ಭಾರತದ ಪ್ರಜೆಯಾಗಿರಬೇಕು.
• 35 ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿರಬೇಕು.
• ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗುವ ಅರ್ಹತೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು.
• ಕೇಂದ್ರ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅವು ನಡೆಸುವ ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಾಭದಾಯಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಬಾರದು.
ನಾಮಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಕೆ ಹೇಗೆ?
ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳನ್ನು ೫೦ ಚುನಾವಣಾ ಸದಸ್ಯರು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಬೇಕು. ಆ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಇನ್ನೂ ೫೦ ಜನರು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಳು ಈ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. 15,000 ರೂ.ಗಳನ್ನು ಠೇವಣಿಯಾಗಿ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾನೂನು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆಯೇ?
ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಾಂತರ ನಿಷೇಧ ಕಾನೂನು ಅನ್ವಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸದಸ್ಯರು ತಮಗೆ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಬಹುದು. ಪಕ್ಷಗಳು ವಿಪ್ ನೀಡುವಂತಿಲ್ಲ.
ನೋಟಾ ಇದೆಯೇ?
ಇಲ್ಲ.
